Hemen çabucak tüm iklimlerde yetişen domates, dünyada patatesten sonra en çok tüketilen besindir. Dünyada 10 bine yakın domates çeşidi vardır.
En çok merak edilen sorulardan biri domates bir meyve mi yoksa bir zerzevat mi olduğudur. Bir zerzevat olarak görülse de botanikçiler domatesi bir meyve olarak kabul ederler.
Enerjik, besleyici ve tıbbi bedeli nedeniyle domates, her salatanın bir kesimi, hafif bir garnitür ve sos yahut birçok yemekle âlâ giden bir materyaldir. Ayrıyeten domates birçok hastalığın önlenmesine ve tedavisine yardımcı olur.
Domates mevsimlik bir bitkidir (Mayıs – Ekim), lakin seralar sayesinde yıl boyunca tezgahlarda bulunur.
Domatesin besin içeriği
Domatesler az kalori ve çok fazla besin içerir. Proteinler, beta karoten, bitki lifleri, bitkisel yağlar, A vitamini, B vitaminleri, C vitamini, D vitamini, K vitamini, demir, zeaksantin, likopen, potasyum, kalsiyum, karotenoid, lutein, magnezyum, sodyum, kafeik asi, klorojenik asit, ferulik asit ve fosfor içerir.
Bunlar haricinde daha az ölçüde bakır ve manganez içerir.
100 gr domtes 18 kalori, 3,9 gr karbonhidrat, 0,9 gr protein, 0,2 gr yağ ve 94,5 gr su içerir.
Domatesin 10 faydası
Domatesin insan sıhhati üzerindeki tesiri, öncelikle yüksek likopen içeriği ve akabinde başka karotenoidler ve polifenoller nedeniyle giderek daha fazla araştırılmaktadır.
Domates birçok tıbbi husus içerir, antioksidan ve antiseptik tesirleri vardır, beden temizleyici ve idrar söktürücüdür.
İşte domatesi sıhhate 10 yararı:
Güçlü antioksidan etki
Domateste bulunan likopen ve beta karoten üzere antioksidanlar, yeni hür radikallerin oluşumunu önleyerek hareket ederler. Biyolojik olarak etkin bileşiklerin bileşimine bağlı olarak, domates çeşitlerinin antioksidan kapasitesinde fark vardır. Yüksek sıcaklıklarda işlenen domatesler, taze domateslerden daha düşük antioksidana sahiptir. Bu nedenle çiğ yahut meskende pişirilmiş olarak yenmesi önerilir. Domatesler piştiğinde likopen içeriklerinin arttığı bilinmektedir.
Kanseri önler
Bugüne kadar domates ve domates eserlerinden elde edilen likopenin antioksidan tesiriyle kanser oluşumunu önlediği çeşitli araştırmalarla kanıtlanmıştır. Domates ve domates eserleri alımının artmasının prostat kanseri, kolon ve rektum kanseri, göğüs kanseri, mesane kanseri ve akciğer kanseri oluşumu ile zıt orantılı bir münasebeti olduğu bilinmektdir.
Karotenoidlere ek olarak domaste bulunan a-tomatinin de antikanser tesiri vardır. Karaciğer, bağırsaklar ve akciğerlerin tümör hücreleri üzerinde öldürücü tesiri olduğu iddia edilmektedir.
Kalp sıhhatini iyileştirir
Kalp ve damar hastalıklarına karşı kollayıcı bir faktör olarak en kıymetli tesir sistemi, domateslerin güçlü antioksidan özellikleri, bilhassa likopenin oksitleyici tesiridir.
Çalışmalar, domates tüketiminin kandaki lipit ve lipoprotein düzeyi üzerinde olumlu bir tesiri olduğunu göstermiştir. Domateslerin LDL kolesterolün azalmasını sağladığı, kandaki HDL kolesterol konsantrasyonunu arttırdığı bilinmektedir.
Domates eserlerinden varlıklı bir diyet, LDL kolesterol, toplam kolesterolü azaltır. LDL kolesterol, damar duvarlarında plak oluşumuna katılır ve damar sertliği ve koroner hastalıklara neden olur. Domates tüketimi bu durumu önleyebilir.
Karaciğer yağlanmasına karşı savaşır
İnsan bedeninde likopen böbrek üstü bezi, karaciğer ve testis üzere dokularda depolanır. Yapılan çalışmalar, karaciğer yağlanması olanların karaciğerlerinde daha düşük likopen düzeylerine sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıyeten, domates suyu desteğinin, kandaki yağların daha âlâ parçalanmasını ve yağlı karaciğer hastalığıyla gayret ettiği bulunmuştur.
Likopenin yanı sıra karotenoidler, bilhassa beta karoten, inflamatuar karaciğer rahatsızlıkları, fibroz ve sirozda kollayıcı tesir göstermiştir.
Cildi korur
Yaz aylarında güneşe çıkınca domates üzere kızarmamak için tatile çıkmadan evvel tabaklarımıza domates eklemeyi unutmayın. Likopen, domatesin kendisini güneşin ultraviyole ışınlarından korumak için oluşturduğu ve insan bedeninde da tıpkı etkiyi yaratan bir pigmenttir.
Yüksek tansiyona karşı korur
A, C ve E vitaminlerinin yanı sıra kalsiyum, potasyum ve likopen açısından da zenginliği sayesinde domates, berbat kolesterolün kan damarlarının duvarlarına yapışmasını maniler ve ayrıyeten yüksek potasyum içeriğiyle tansiyonun dengelenmesini sağlar.
Sivilcelere karşı savaşır
Domateslerde bulunan likopen akne ve küçük sivilcelerle çabada çok tesirli olduğu kabul edilen bir husustur. Fakat dikkat, faydalanmak için pişmiş domates tüketilmesi önerilmektedir.
Zayıflamaya yardımcı olur
Özellikle yaz aylarında, domates tüketiminden çekinmeyin: 100 gramında yalnızca 18 kalori ve yaklaşık yüzde 95 su içeriği ile ultra hafif ve ultra sindirilebilir bir besin olan domatesler, tam bir zayıflama besinidir. Ayrıyeten yaz aylarında bedenin susuz kalmasını önler.
Diyabete karşı çaba eder
Domatesler, likopen ve glikoz metabolizasyon sürecinde çok kıymetli bir element olan krom bakımından varlıklı olması nedeniyle kan şekeri denetimini güzelleştirir ve ayrıyeten tip 2 diyabetin başlamasını maniler.
Sindirimi iyileştirir
Yüksek lif içeriği sayesinde domates, biraz tembel olan bağırsak geçişlerini canlandırmak ve sindirimi güzelleştirmek için olağanüstüdür. Fakat dikkatli olun, domatesin liflerinden en düzgün formda yararlanmak için kabuğunu soymadan yemeyi unutmayın.