Uzman Klinik Psikolog Müjde Yahşi, çocuklardaki kaygıya ait açıklamalarda bulundu.
Yahşi’nin açıklamaları şöyle:
“Korku bizi tehlikelerden koruyan ve hayatta kalmamızı sağlayan bir alarm sistemidir. Beynimizdeki endişe hissinin merkezi olan amigdala bedenimize gönderdiği sinyalle, “kaç ya da savaş” reaksiyonu ortaya çıkarır ve bizi muhtemel tehditlerden korur.
Örneğin; elinde kesici aletle size yanlışsız süratle yaklaşan birini gördüğünüzde o anda hissedeceğiniz duygu endişe, vereceğiniz reaksiyon de, ortamdan anında uzaklaşmanız ya da o kişi ile çaba etmeniz olacaktır.
Peki böylesine gerekli ve yaşamsal bir his nasıl oluyor da fobilere ve ağır hissedilen telaşlara dönüşebiliyor, hiç düşündünüz mü?
Örneğin, kimi beşerler örümcekten çok korkarken kimileri ise hiç çekinmeden o örümceği eline nasıl alabiliyor? Ya da birtakım beşerler, “deprem olacak mı korkusu”nu daima yaşarken kimileri ise günlük ömürlerine nasıl çarçabuk dönüveriyor?
Bu soruların karşılığı; korkan kişinin güvensizliği de beraberinde hissetmesinde zımnidir. Yani temel hissimiz olan inanç duygumuzda eksiklik yaşıyorsak endişe da yaşarız.
Örneğin; 1 yaşındaki bebeğin yalnız kalması, yabancı bir ortama girmesi ya da annesinden farklı kalması bebeği inançsız hissettirir. Kendini inançta hissetmeyen bebek, korkar. Korkusunu ağlayarak, hırçınlaşarak ya da beslenme gereksinimini reddederek gösterebilir.
Korku doğuştan getirdiğimiz ve deneyimleyerek ya da öğrenerek pekiştirdiğimiz bir histir.
Örneğin; yüksekten düşme ve birdenbire gelen yüksek bir ses hepimizin doğuştan getirdiği korkuyken, bir yılan çoğumuz için sonradan öğrendiğimiz kaygıdır.
2-4 yaşları ortasındaki bir çocukta animizm denilen dönemsel bir özellik görülür. Yani canlı ile cansızı ayıramayan bu yaş periyodundaki çocuklar, canlı bir objeyi cansız üzere ya da cansız bir objeyi canlı üzere kıymetlendirerek kaygı hissetmeyebilir.
Örneğin; bu yaşlar ortasındaki çocuk için tehlikeli bir örümcek, pak bir oyuncak olarak algılanabilir. Lakin çocuk örümcek tarafından ısırılırsa ya da etrafı tarafından örümcekle ilgili dehşet hissi aktarılırsa çocukta örümceğe karşı dehşet duygusu gelişir.
Çocuklara sarfedilen korku içerikli cümleler çocuklarda endişe hissini harekete geçirir ve endişe merkezinin alarm sistemini açık bırakır. Yani, kaygı hissetmemesi gereken yerde çocuk daima olarak korkar ve ağır korkular yaşar. Çocuğun yaşadığı bu endişe sağlıklı bir kaygı değildir.
Ellerini yıkamazsan mikrop kaparsın, yemeğini yemezsen büyüyemezsin, kelam dinlemezsen Allah seni yakar, ağlarsan polis seni alır, yaramazlık yaparsan hekim iğne yapar, susmazsan seni burada bırakacağım, elimi bırakırsan hırsızlar seni kaçırır, köpeğe yaklaşma seni ısırır üzere çocuğuna ağır tasa yükleyen, soyut içerikler barındıran ve kaygıyı pekiştiren kelamlar çocukta fobilerin ve korku bozukluklarının oluşmasına neden olabilir.
12 yaş öncesi çocuklar somut düşünürler. Soyut özellikler içeren kavramlar, bu çocuklar için bilinmeyen mana tabir eder. Yani soyut kavramları anlamlandıramazlar. Bu nedenle belirsizliğin neden olduğu niyetler, çocukları korkutur. Yani dini kavramlar, mevt, boşanma yahut fantastik bahisler çocukların bilişsel algıları için hayli zorlayıcıdır.
Örneğin 5 yaşındaki bir çocuğa sevap işlersek cennete gideceğimizi, günah işlersek cehennemde yanacağımızı, etrafta dolaşan melekleri ya da berbatlıklar peşinde koşan şeytanı anlatırsanız çocukta yalnız kalamama, yalnız uyuyamama, karanlıktan korkma, hayali varlık kanısı üzere bir grup telaş içeren endişeler gelişebilir.
Korkusunu yenmesi ismine; yalnız kalmaktan korkan bir çocuğu odada yalnız bırakmaya zorlamak, karanlıktan korkan bir çocuğa “korkacak ne var” deyip korkusunu küçümseyerek çocuğu karanlıkta bırakmak, karıncadan korkan çocuğa habersizce karıncaya temas ettirmek çocukta oluşan bu kaygıların artmasına, öbür dehşetlere yayılmasına, fobilere dönüşmesine ya da telaş bozukluklarına neden olabilir.
İlk başlarda sırf karanlıktan korkan çocuk, ebeveynin ziyan verici bu tavırları ile tuvalete bile yalnız gitmeye korkar hale gelebilir.
Bir de ebeveynin gözetici tavrından kaynaklanan yani yetersizlik hissiyle oluşan kaygılar vardır. Ekseriyetle tek çocuklu yahut çok geç yaşta çocuğu olan ailelerin, çocuğunu ziyadesiyle koruyarak çocuktaki toplumsal maharetlerin gelişimine ziyan verdiği durumlarda görülür. Bu çocuklar yetersizlik hissinin verdiği özgüvensizlikle ağır olarak başarısızlık korkusu yaşayabilir. Yalnız başına başaramadığına inandığı için de yalnızlık korkusu yaşayabilir. Tasa temelli olan bu dehşetleri öteki kaygıların da gelişmesine neden olabilir.
Korkunun oluşmasına neden olan bir başka değerli mevzu ise çocukların şiddet ve kaygı içeren, soyut içeriklerin olduğu manzaralara maruz kalmasıdır. Çocuğun oynadığı oyunlar ve izlediği çizgi sinemalar çocuğun gelişimine ve yaşına uygun değilse çocukta başta gece dehşetleri olmak üzere bir çok endişe çeşidi gelişebilir.
Korku duygusu başka hislerimiz üzere gerekli ve yaşamsaldır. Çocuktaki kaygıyı sıhhatsiz bir duyguya dönüştüren yanlış tavırlarımız ve beslediğimiz kaygılarımızdır.
Çocuğunuzunda yersiz kaygılar ve fobiler oluşmasını istemiyorsanız öncelikle ona gereksinimi olan itimat hissini vererek kaygılarının önüne geçebilirsiniz”